Malzeme

Genel yapı çelikleri

Çekme Dayanımına Göre İfade Edilen Yapı Çelikleri

Çekme dayanımına göre ifade edilen yapı çelikleri, öncelikli olarak çekme gerilmeleri ve akma sınırı değerleri dikkate alınan, çelik konstrüksiyon, köprü yapımı, basınçlı kap ve donanımları, taşıt imalatı ve makine konstrüksiyonlarında kullanılmak üzere tercih edilir.

Bu çelikler genellikle alaşımsız çelik olarak tanımlanır, mekanik özellikler daha çok karbon miktarına bağımlıdır fakat başta azot ve fosfor olmak üzere, üretim hammaddelerinden ve üretim şekillerinden kaynaklanan mangan, silisyum, bakır ve kükürt elementleri de oldukça etkilidir.

  1. Genel yapı çelikleri kalite gruplarına göre sınıflandırılırlar. Standartlarda yapılan yeni düzenlemeler sonucunda;
    kalite grubuna yalnızca St 33 çeliği verilmektedir. St 33 çeliğinde kimyasal analiz değerleri verilmez, üretim yöntemi ve döküm tarzı serbest bırakılmıştır. Denilebilir ki; 1. kalite grubundaki çelikler itinalı şekilde ergitilmezler.
  2. Kalite grubundaki çelikler, en fazla % 0.050 P ve % 0.050 S içerirler ve daha çok kaynak konstrüksiyonlarında tercih edilirler. Silisyum ve mangan miktarı da belirlenmiştir. Fe 37 çeliği *kaynar, **sakin dökülmüş veya ***yarı sakin dökülmüş olarak dökülebilir. Fe 44, Fe 50, Fe 60 ve Fe 70 çelikleri mutlaka sakin ya da yarı sakin dökülürler.
  3. Kalite grubundaki çelikler ****yaşlanmaya dayanıklı ve ince taneli çelik olarak, özellikle sakinleştirilerek dökülürler. Fosfor ve kükürt miktarları % 0.040 ile sınırlandırılmıştır. Genellikle 0.020 Al ile deokside edilirler.

Talaşlı şekillendirme, kaynak, döküm

Genel yapı çeliklerinin talaşlı şekillendirilmesinde, ağırlıklı olarak daha çok normal tavlı veya soğuk şekillendirilmiş malzeme tercih edilmelidir. Normal tavlama ve yaklaşık 600…650 °C sıcaklığında uygulanan gerilim giderme tavlamasının dışında, genel yapı çeliklerine ısıl işlem uygulanmaz. Bunun nedeni, yapı içerisinde istenmeyen elementlerin fazla oluşu; bunun neticesinde oluşan kuvvetli çökelmeler ve sertleştirme çatlaklarıdır.

Genel yapı çelikleri, nokta ve makara dikiş kaynağı ile birlikte, direnç kaynağına da uygundur. Fe 60 ve Fe 70 çelikleri, kaynaktan sonra yavaş soğutulmalı veya derhal tavlanmalıdır. Eğer çeliklerdeki karbon miktarı % 0.2 den az ise diğer pres kaynağı yöntemleri de kullanılabilir.

  • Kaynar dökülmüş çelik, erimiş çelikte bulunan demir oksidin çeliğin kalıpta katılaşması sırasında içindeki karbonun bir kısmı ile birleşip, karbon monoksit teşkil ederek dokusunda gaz habbecikleri etkisi gösteren ve genellikle yüzeyinde ince bir ferrit tabakası bulunan çeliktir.
  • Sakin dökülmüş çelik, kepçede veya kalıpta oksijen bağlayıcı ( deoksidan ) madde kullanılarak erimiş çelikteki demir oksidin oksijeni tamamen alınmış olan çeliktir. ( yapı diğerlerine oranla homojendir )
  • Yarı sakin dökülmüş çelik kepçede ve kalıpta, deoksidan madde kullanılarak erimiş çelikte bulunan demir oksidin oksijeni kısmen alınmış olan çeliktir.
  • Yaşlanmayan çelik, uzun süre bekledikten sonra vurma dayanımı, imal edildiği durumdakine göre çok az değişiklik gösteren çeliktir.

Genel Yapı Çeliklerinin Mekanik Özellikleri

 

  Çekme day(Rm) Akma sınırı (Re)   Kopma uzaması (A) Katlama ** (180ᵒ)          
    < 3
mm
≥3
≤100
mm
≤16
mm
≥16
≤40 mm
≥40
≤43
mm
≥63
≤80
mm
≥80
≤100 mm
  ≥3
≤40
mm
≥40
≤43
mm
≥63
≤80
mm
≤3
mm
≥3
≤63
mm
≥63
≤100
mm
ISO ısıl
işlem
  ≥10
≤16 mm
≥16
≤63
mm
≥63
≤100
mm
Mlz.no Sembol Mpa ≥ Mpa yön* ≥ %       *** ᵒC ≥J
1.0035 St33 310
540
290
510
185 175
18
16
2,5a
3a
3a
3,5a
U,N
1.0037 St37-2 360
510
340
470
235 225 215 205 195
26
24
25
23
24
22
0,5a
1,5a
1a
2a
1,5a
2,5a
U,N 20 27
1.0116 St37-3 360
510
340
470
235 225 215 215 215
26
25
25
24
24
23
0,5a
1,5a
1a
2a
1,5a
2,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0044 St44-2 430
580
410
540
275 265 255 245 235
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U,N 20 27 27
1.0144 St44-3 430
580
410
540
275 265 255 245 235
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0570 St52-3 510
680
490
630
355 345 335 325 315
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0050 St50-2 490
660
470
610
295 285 275 265 255
20
18
19
17
18
16
U,N
1.0060 St60-2 590
770
570
710
335 325 315 305 295
16
14
15
13
14
12
U,N
1.0070 St70-2 690
900
670
830
365 355 345 335 325
11
10
10
9
9
8
U,N
K – Kaynar Döküm    S – Sakin Döküm    SS – Yarı Sakin Döküm
U – Sıcak Haddelenmiş, Başka İşlem Görmemiş  N – Normal Tavlanmış

Genel Yapı Çeliklerinin Mekanik Özellikleri

 

  Çekme day(Rm) Akma sınırı (Re)   Kopma uzaması (A) Katlama ** (180ᵒ)          
    < 3
mm
≥3
≤100
mm
≤16
mm
≥16
≤40 mm
≥40
≤43
mm
≥63
≤80
mm
≥80
≤100 mm
  ≥3
≤40
mm
≥40
≤43
mm
≥63
≤80
mm
≤3
mm
≥3
≤63
mm
≥63
≤100
mm
ISO ısıl
işlem
  ≥10
≤16 mm
≥16
≤63
mm
≥63
≤100
mm
Mlz.no Sembol Mpa ≥ Mpa yön* ≥ %       *** ᵒC ≥J
1.0035 St33 310
540
290
510
185 175
18
16
2,5a
3a
3a
3,5a
U,N
1.0037 St37-2 360
510
340
470
235 225 215 205 195
26
24
25
23
24
22
0,5a
1,5a
1a
2a
1,5a
2,5a
U,N 20 27
1.0116 St37-3 360
510
340
470
235 225 215 215 215
26
25
25
24
24
23
0,5a
1,5a
1a
2a
1,5a
2,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0044 St44-2 430
580
410
540
275 265 255 245 235
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U,N 20 27 27
1.0144 St44-3 430
580
410
540
275 265 255 245 235
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0570 St52-3 510
680
490
630
355 345 335 325 315
22
20
21
19
20
18
2a
2,5a
2,5a
3a
3a
3,5a
U
N
0
-20
27
27
27
27
23
23
1.0050 St50-2 490
660
470
610
295 285 275 265 255
20
18
19
17
18
16
U,N
1.0060 St60-2 590
770
570
710
335 325 315 305 295
16
14
15
13
14
12
U,N
1.0070 St70-2 690
900
670
830
365 355 345 335 325
11
10
10
9
9
8
U,N

Çekme Dayanımına Göre İfade Edilen Genel Yapı Çelikleri

  Malz. No. DIN (Eski) DIN (Yeni) SAE / AISI KULLANIM YERLERİ
  1.0035 St 33 S185  
  1.0037 St 37-2 S235JR İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında
  1.0036 USt 37-2 S235JRG1 A570Gr.33,36 İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında
  1.0038 RSt 37-2 S235JRG2 A570Gr.36 İnşaat, sanayi sektöründe, kutu profil, çubuk yapımı ve sıcak haddelenmiş sanayi profilleri yapımında
  1.0116 St 37-3 S235J2G3 A284Gr.D inşaat sektöründe, düz satıhlı malzemeler, parlaklık istenen malzemeler, dikişli – dikişsiz borular.
  1.0044 St 44-2 S275JR A570Gr.40 İnşaat ve sanayi sektöründe, yüksek mukavemetli sıcak çekilmiş sanayi profilleri yapımında
  1.0144 St 44-3 S275J0 A573Gr.70 İnşaat ve sanayi sektöründe, yüksek mukavemetli sıcak çekilmiş sanayi profilleri yapımında
  1.0570 St 52-3 S355J0 Sanayi ve inşaat sektöründe yüksek mukavemet gerektiren uygulamalarda
  1.0050 St 50-2 E295 A570Gr.50 Daha çok basma gerilimine maruz yüklerde, manivelalar, kalıp ve pres altlıkları imalinde
  1.0060 St 60-2 E335 Yüksek mukavemet gerektiren makine elemanları, dişli çarklar vb. uygulamalarda
  1.0070 St 70-2 E360 Perçin, özel cıvata kama ve mukavemet gerektiren makine elemanlarında
U: kaynar döküm – R:sakin döküm

Temel ısıl işlem çeşitlerinin karakteristiği

Hüseyin Sümer

Chemical and Mechanical engineer. Entrepreneur. Passionate about, Technology and Research.

Yorumlar